KÖŞK, KONAK VE EVLERDEN SEÇKİLER
SAKIBIN KÖŞKÜ
1845 yılında Urfalı Şair Sakıp Efendi tarafından yaptırılan bu konak, Halepli Bahçe alanında yer alır. Mahmut Nedim Konağı gibi haremlik ve selamlık olarak geniş bir alana yayılır.
1985’te Şanlıurfa Belediyesi’nce onarımı ve çevre düzenlemesi yapılan Sakıp Ağa Köşkü, günümüzde Koruma Amaçlı İmar Müdürlüğü olarak kullanılmaktadır. İkinci katın doğusunda yer alan odanın duvarlarını Sakıp Efendinin mavi boyalı ahşap üzerine 1263 tarihli(M 1845) Ta’lik hattıyla yazılmış şiiri dolaşır. Köşkün bu tarihte yapıldığı tahmin edilmektedir. Köşkün avlusunun batısında soğukluk, sıcaklık ve külah bölümlerinden oluşan küçük bir hamam bulunmaktadır.
AKÇARLAR EVİ (HARRAN ÜNİVERSİTESİ URFA EVİ UYGULAMA OTELİ)
Balıklıgöl’ün kuzeyinde bulunan ve kesin inşa tarihi bilinmeyen bu ev, haremlik ve selamlık olarak iki bölümden oluşur. Yapı, yüzey şeklinin iyi kullanılmasıyla beş katlı olarak inşa edilmiştir. 493 m2 alan üzerine kurulu olan tarihi yapı, 1993 yılında Harran Üniversitesi tarafından satın alınarak restore edilmiştir.
Akçarlar Evi 2001 tarihinde “Harran Üniversitesi Kültür Evi” olarak turizmin hizmetine sunulmuştur. Restorasyon sırasında bazı odalara tuvalet ve banyo eklenerek misafirhane fonksiyonu verilmiştir. Her katında ayrıca birer su kuyusu mevcuttur. 2010 yılından bu yana 29 yatak kapasitesi ile “Harran Üniversitesi Urfa Evi Uygulama Oteli ” olarak hizmet vermektedir.
KÜÇÜK HACI MUSTAFA HACIKAMİLOĞLU KONAĞI
Vali Fuat Caddesinin (Büyükyol), Halil ür-Rahman Gölü'ne yakın kesiminde, Selahaddin-i Eyyubi Camii'nin karşısındadır. Bu tarihi konak, 19. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilmiştir. Haremlik ve selamlık olmak üzere iki bölümü vardır. İnşa malzemesi kesme taştır. Küçük Hacı Mustafa Hacıkâmiloğlu Konağı olarak da bilinen bu konak, emekli valilerden Cemal Mirkelamoğlu'nun varisleri temsilen sağladığı maddi ve manevi destek sonucunda Şanlıurfa Valiliğince İl Özel İdaresi adına 1991 yılında satın alınarak restore edilmiştir. Konak günümüzde sıra gecelerin düzenlendiği bir konuk evi olarak kullanılmaktadır.
MEHMET BAĞMANCI VE MALATYALI HALİL EVİ
Balıklıgöl’ün kuzeyinde yer alır. 1993 yılında ŞURKAV tarafından satın alınan Mehmet Bağmancı Evi, bunun batısına bitişik küçük bir ev ve bunların kuzeyinde yer alan Malatyalı Halil Evi restore edilerek birleştirilmiştir.
ŞURKAV Kültür Merkezi fonksiyonu verilen her üç ev, 20 Ekim 1994 tarihinde hizmete açılmıştır. 1996 yılındaki yenileme sırasında mutfak bozularak Malatyalı Halil evine eyvan şeklinde bir geçiş sağlanmış ve iki ev birleştirilmiştir. Birleştirilmiş olan Mehmet Bağmancı ve Malatyalı Halil evleri, uzun yıllar boyu Kültür Merkezi binası olup, kütüphane ve kurs odalarıyla hizmet vermiştir. Diğer ev ise, idare binası olarak kullanılmaktaydı. Ev 2015 yılına kadar ŞURKAV tarafından kullanılmıştır.
MECLİS EVİ (ŞAHAP BAKIR EVİ – İSA BEDEN EVİ)
Arabizade Reşit Efendi evi olarak ta bilinen bu ev Pınarbaşı Mahallesi’nde yer alır. Kapısı geleneksel Urfa evlerinin birçoğunda olduğu gibi çift çenetlidir (çift kanatlı). Kapı üzerindeki madalyon şeklindeki kitabede yer alan H.1192 (M.1778) tarihi büyük olasılıkla evin yapılış tarihidir. Haremlik ve selamlık bölümlerinden oluşan tarihi ev, kapı arası, hayat, havuz, çiçeklik, zerzembe (kiler), tandırlık, camhane (duvardaki derin nişler), eyvan, haremlikle selamlık arasında yemek servisini sağlayan dönme dolap gibi Urfa evlerinin tüm unsurlarını taşımaktadır.
Mülkiyeti Özel İdare’ye ait olan iki katlı Meclis Evi, Valilik Makamının uygun görüşü ile İlimizde oluşturulan “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu”na tahsis edilmiştir. 2012 yılına kadar Bölge Kurulu tarafından kullanılmıştır.
YILDIZ SARAYI
Bazalt parke döşeli dar Yorgancı Sokağın kesme taştan yüksek duvarlarla sınırlandığı bu bölümünde Abdülkadir Hakkâri Evinden sokağa taşan konsol ve çıkmalar kabaltı ile birlikte sokağa güzel bir görünüm kazandırmıştır. Aynı sokakta restore edilerek konukevi fonksiyonu verilen “Yıldız Sarayı Konukevi”, Urfa’da konukevi ve restaurant olarak hizmet veren geleneksel Urfa evlerinin en büyüğüdür.
HACI HAFIZ AHMET(BALAK) EFENDİ EVİ
Divan yolu postane bitişiğindedir. İki avlulu evin, selamlık kapısı üzerindeki kitabeden 1889 tarihinde inşa edildiği anlaşılmaktadır. Düzgün kesme taşlardan yapılmış olup haremlik ve selamlık bölümü geleneksel Urfa evlerinin en güzel örneklerindendir. Kapı ve pencere kanatlarındaki ağaç işçiliği ile odalarda göz tabir edilen ahşap raflardan oluşan nişler Urfa evlerindeki ağaç işçiliğini yansıtır.
1979 yılında Kültür Bakanlığınca kamulaştırılarak restore edilip 1998 yılında Devlet Güzel Sanatlar Galerisi olarak hizmete açılmıştır. Şanlıurfa’da kamulaştırılan ilk tarihi yapıdır. Uzun yıllar Geleneksel el sanatları merkezi ve sergi salonu olarak hizmet veren yapı 2012 yılında Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kuruluna tahsis edilmiştir.
KÖY YATI MEKTEBİ (İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ VE KÜLTÜR BAHÇESİ)
İnşa tarihi bilinmemektedir. İnşası yarım bırakılan bu yapı, 1930 yıllarında Mutasarrıf Münir Bey tarafından tamamlanarak bugünkü halini almıştır. Önceleri Sanayi Mektebinin nakledilmesi düşünülmüşse de daha sonra çevre köylerden gelen kız öğrenciler için yatılı okul olarak kullanılmıştır. Mimari ve Üslup olarak 1903 yılında inşa edilen Yusuf Ziya Efendi Konağına (Eski Osmanlı Bankası binası) benzer özelikler taşıdığı için aynı dönemde yapıldığı tahmin edilmektedir. Kesme taşlardan inşa edilmiş iki katlı U şeklinde bir plana sahiptir. Yapı 1993 yılında Şanlıurfa Valiliğince restore edilmiş ve bir süre Özel İdare binası olarak kullanılmıştır.
2005 yılında İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’ne devredilmiştir. 4.200 m2 lik bir alan sahip olan bu bina ve müştemilatı restore edilmiştir. Yapılan restorasyon çalışmaları sırasında bahçe düzenlemesi yapılarak “Kültür Bahçesi” olarak sosyal etkinliklerin yapılmasına müsait bir duruma getirilmiş, ayrıca bahçe içine Halepli Bahçe Amazon Mozaikleri, Göbeklitepe Stelleri, Edessa Mozaikleri gibi birçok eserin kopyaları yapılmıştır. Urfa Mimarisinin güzel örneklerinden biri olan bu yapı, halen İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü hizmet binası olarak kullanılmaktadır.
